Ponieważ obrazy Bitwy 1241 roku rozsiane są w najwybitniejszych kolekcjach, na plenerowej wystawie w legnickim Rynku zaprezentowane zostały zabytki udostępnione przez Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe w Krakowie, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Muzeum im. J. Paula Getty`ego w Los Angeles oraz Muzeum Miedzi w Legnicy.
Gorze się nam stało! 9 kwietnia mija dokładnie 780 lat od dnia, w którym legnicki książę wypowiedział te, prawdopodobnie najstarsze słowa zapisane w języku polskim. Wydawać by się mogło, że klęska militarna i polityczna władcy, który przegrał bitwę i stracił życie pozostanie jedynie w pamięci kronikarzy. Tak się jednak nie stało. Już bowiem starożytni udowodnili, iż klęska może być zwycięstwem, a śmierć na polu bitwy bramą do wiecznej chwały. Legnicka Bitwa i jej tragiczny bohater stały się średniowieczną legendą a opowieść o niej zaczęła przeistaczać się w mit, któremu stopniowo zaczęły towarzyszyć obrazy.
Co zobaczymy na wystawie?
Wśród zaprezentowanych obrazów wielkiej bitwy znalazły się najstarsze przedstawienia z Kodeksu Lubińskiego. Łaciński rękopis powstały w 1367 roku z inicjatywy księcia Ludwika I, prapraprawnuka św. Jadwigi, z okazji setnej rocznicy kanonizacji świętej, w czasie wojny 30-letniej trafił do Czech a następnie do Wiednia, gdzie w 1938 roku został skonfiskowany przez nazistów. Po wojnie dotarł do Kanady, by ostatecznie, w 1983 roku, trafić do Jean Paul Getty Museum w Malibu (USA). Ostatni właściciel zapłacił za niego 150 milionów marek, a kodeks – wraz ze zbiorami – zapisał narodowi amerykańskiemu.
Bitwa pod Legnicą jest również tematem średniowiecznego dzieła sztuki z Wrocławia - ołtarza z Legendą św. Jadwigi znajdującego się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. O tym, że dzieło to powstało prawie 200 lat po bitwie świadczą armaty, które twórca umieścił na wieżach legnickiego zamku.
Tradycja wiąże początki Legnickiego Pola z odnalezieniem na pobojowisku zwłok Henryka przez jego matkę, księżnę Jadwigę. Dlatego na wystawie nie mogło zabraknąć powstałych w 1733 roku fresków Kosmy Damiana Asama z Bawarii zdobiących sklepienie barokowego kościoła, które do dziś zachwycają wspaniałością barw i mistrzowskim opanowaniem malarstwa iluzjonistycznego.
Wystawa skupia się przede wszystkim na twórczości polskich artystów. Ich poczet otwiera zapomniany warszawski artysta, Ignacy Gierdziejewski i jego niezwykły, fantastyczny obraz przedstawiający noc po Bitwie, kiedy to mary zabitych Tatarów zaciekle walczą z duchami chrześcijańskich rycerzy.
Nie zabrakło reprodukcji z XIX-wiecznej prasy polskiej, zwłaszcza przedstawień związanych z Bitwą legnicką. Odpowiadały one, tak ważnemu podczas zaborów, zapotrzebowaniu na obrazy historyczne i tematykę związaną z dziejami narodu. Wśród nowych ujęć w kanonie obrazów Bitwy znalazł się moment wyjazdu księcia Henryka Pobożnego z Legnicy oraz scena przedstawiająca Św. Jadwigę udzielającą synowi błogosławieństwa przed wyruszeniem w bój. Spopularyzowane przez warszawską prasę obrazy te niepodzielnie zawładnęły wyobraźnią czytelników pełniąc ważną rolę w krzewieniu pamięci o legnickiej Bitwie i jej bohaterach.
Na wystawie nie mogło zabraknąć obrazów największych polskich artystów, zwłaszcza Jana Matejki i jego obrazów „Klęska Lignicka - Odrodzenie R.P. 1241” i przepełnionego tragizmem przedstawienia piastowskiego księcia wyjeżdżającego z Legnicy na swój ostatni bój.
Postać Henryka II znalazła się również w serii projektów witraży Stanisława Wyspiańskiego dla katedry wawelskiej. Dramatyczna wizję legnickiego księcia jako powracającej na ziemię zjawy, wielkiego ducha przewodniego narodu obejrzeć można również w zapomnianym projekcie witraża Michała Borucińskiego dla „Świątyni Sławy” w Muzeum Wojska w Warszawie.
Zaprezentowane zostaną również trzy dzieła znajdujące się w Legnicy: witraże z kościoła Mariackiego oraz się wielkie, ukończone tuż przed wybuchem II wojny światowej płótno Kazimierza Sichulskiego, jeden z ostatnich obrazów, które realistycznie i ekspresyjnie oddają skalę oraz rozmach Bitwy pod Legnicą. Dzieło to, przechowywane w Muzeum Miedzi, z rozmachem godnym wielkich mistrzów przedstawia bitwę, o której pamięć pielęgnowana jest już prawie osiem wieków i która stała się doniosłym symbolem w historii Śląska i Polski.
Ekspozycję opracowano na podstawie wydawnictwa Grażyny Humeńczuk „Bitwa pod Legnicą w sztukach plastycznych 1353-1991” oraz opisów katalogowych.
